Kolay Almanca Öğrenimi 13. Bölüm

13. Bölüm

Cümlede ÖZNE , TÜMLEÇ , YÜKLEM (SATZGLİEDER)

ÖZNE  -  SUBJEKT (cümlede eylemi yapan varlık)

Ben okula gidiyorum. (Ich gehe in die Schule.)  eylemi yapan Ben / ich öznedir

Ali  spielt Fußball.  (Ali futbol oynuyor.)  Ali  (özne)

TÜMLEÇ  -  OBJEKT ( eylemin nasıl yapıldığını anlatan kelime)

Ben babama yardım ediyorum. (Ich helfe meinem Vater.) Dolaylı tümleç  -  Dativobjekt

YÜKLEM  -  PRÄDİKAT (cümlede yapılan eylem)

Ben seni gördüm.  (Ich habe dich gesehen.)

NESNE  -    AKKUSATİVOBJEKT (-i halindeki tümleç)

DATİVOBJEKT (-e , -de , -den halindeki tümleç)

SIFAT TAMLAMALARI :  Das attributive Adjektiv

Bir ismin önüne bir sıfat getirilerek yapılan tamlamadır. Der alte Mann. Die kurze Hose. Das rote Kleid. (ismin yalın hali)

der artikelli isimlerde -i hali, -e hali, ve -in halinde sıfatların sonuna -en eki getirilir.

die artikelli isimlerde -i hali,  ( kurze),  -e hali, ve -in halinde sıfatların sonuna -e eki getirilir. (

das artikelli isimlerde -i hali,  ( rotes),  -e hali, ve -in halinde sıfatların sonuna -es eki getirilir.

SIFAT  TAMLAMALARI   (Das attributive Adjektiv)

Sıfat tamlaması,  Artikel ile ismin arasına bir sıfat konarak yapılır.

Der neue Stuhl   (yeni sandalye)

Die enge Straße   (dar sokak)

Das schöne Auto   (güzel otomobil)

Görüldüğü gibi tamlama yaparken Artikelden sonra gelen sıfatın sonuna "e" eki getiriliyor. (bkz. Örnek)

Çoğul olan isimlerde ise "en" eki getirilir.

Die neuen Bücher,  (yeni kitaplar)  die alten Männer, (ihtiyar adamlar)  die grünen Berge ...(yeşil dağlar)

Artikellere göre ismin dört halinde sıfatların aldıkları takılar şöyledir:

Örnek:---------------der Artikel: --- die Artikel: --- das Artikel:

Nominativ ...................... -e .................-e .....................- e

Akkusativ .....................-en ..................-e .....................-e

Dativ ........................... - en .................-en ...................-en

Genitiv ..........................-en .................-en ...................-en

Tüm artikellerde,  çoğul olan isimlerin önüne gelen sıfatın arkasına "en" eki getirilerek sıfat tamlaması yapılır.

Bazı durumlarda sıfat tamlamaları isim olarak da kullanılır. O zaman sıfat büyük harf ile yazılır.

Örnek: ----------------------- der .....................die .......................das 

Nominativ ................ der Fremde ............die Hübsche ................das Gute

Akkusativ ................ den Fremden ..........die Hübsche ................das Gute

Dativ ....................... dem Fremden .........der Hübschen .............dem Guten

Genitiv .................... des Fremden ...........der Hübschen ............des Guten

* Bir isimden türemiş sıfatlar ile de tamlama yapılır:

die Kraft - kraftlos (der kraftlose Mann. / Der Mann ohne Kraft)  -  Kuvvetsiz adam

die Kinder - kinderlos (die kinderlose Familie / Die Familie ohne Kinder)  - çocuksuz aile

das Gefühl - gefühllos (die gefühllose Frau / Die Frau ohne Gefühl)  -  Hissiz kadın

das Ende - endlos (die endlose Straße / Die Straße ohne Ende)  -  Sonsuz yol.

das Fenster - fensterlos (das fensterlose Haus / Das Haus ohne Fenster)  -  Penceresiz ev

* Ismin sonuna gelen " los" eki, Türkçemizdeki " -siz" (olumsuzluk eki)  anlamına geliyor.

Ismin sonuna gelen " los" eki, aynı zamanda olumsuzluk ifade eden " ohne" yani , " yok" anlamına da geliyor.

Almanca da TÜMLEÇLER (DAS DATİVOBJEKT ve AKKUSATİVOBJEKT)

Birinci bölümde öğrendiğimiz gibi Almanca da ÖZNE (SUBJEKT) ve YÜKLEM (PRÄDİKAT) ile basit cümle yapılıyor. Cümlelerimizin daha anlamlı olması için tümleçler kullanılır.

–i HALi  nde olan tümlece, NESNE denir (Akk. OBJEKT). Objekt genelde bir isim veya zamir soyundan bir kelime ile yapılır.

Mein Vater fährt das Auto. (Babam araba sürüyor.) Meine Mutter kocht das Essen. (Annem yemek pişiriyor.)

Nesneyi bulmak için yükleme " wen oder was ? " ( kimi ? ,neyi ? ) sorusu sorulur.

Was fährt mein Vater?  - Mein Vater fährt das Auto.  Was macht meine Mutter? Meine Mutter kocht das Essen.

Ali macht seine Hausaufgaben. (Ali ev ödevini yapıyor.) Die Kinder spielen Fußball. (Çocuklar futbol oynuyor.) 

DİKKAT: Görüldüğü gibi tümleç (nesne- Objekt), yüklemden (Prädikat) hemen sonra geliyor. Akkusativ ve Dativ tümleçler

cümlede her fiil ile kullanılamaz. Çünkü  isimlerin

dört haline her fiil uyum sağlamaz.

Aşağıda verilen fiilleri öğrenirsek, cümlelerimizi daha doğru ve daha düzgün kurabiliriz.

Akkusativ (Objekt) tümleç olarak kullanılan bazı fiiller (geçişli fiiller) şunlardır:

hören, lernen, essen, trinken, finden, tragen, fragen, kennen, rauchen, waschen, bauen,

schützen, legen, kochen, suchen, machen, haben, umarmen...

Dativ  (Objekt) tümleç olarak kullanılan bazı fiiller (geçişsiz fiiller) şunlardır:

antworten, danken, gefallen, nützen, fehlen, helfen, genügen, passen, glauben, dienen, raten,

befehlen, leuchten, gleichen, winken, nützen, drohen...

Hem Akkusativ, hem de Dativ tümleç olarak kullanılan bazı fiiller şunlardır:

malen, bringen, nehmen, zeigen, lassen, kaufen, sagen, erzählen, schenken, melden, geben,

verkaufen, schreiben, befehlen, stehlen, holen, rauben.

* Tekrar edelim: Akkusativobjekti bulmak için  wen? - kimi? (canlılar), was? - neyi? (cansızlar) sorusu sorulur.

*    Der Junge küsst den Vater. (Delikanlı babasını öpüyor.)

*   Wen küsst der Junge?  -  Der Junge küsst den Vater.

*  Der Mann öffnet das Fenster.  (Adam pencereyi açıyor.)

*  Was öffnet der Mann?  -   Der Mann öffnet das Fenster.

Dativobjekti bulmak için  wem? - kime? sorusu sorulur.

*  Das Auto gefällt meiner Mutter nicht.  (Araba annemin hoşuna gitmiyor.)

*  Wem gefällt das Auto nicht?  -  Das Auto gefällt meiner Mutter nicht.

Genitivobjekti bulmak için  wessen? - kimin? sorusu sorulur.

*  Wessen Auto ist das?  (Bu araba kimin?)

*  Das ist meines Vaters Auto.

Dikkat:  Wessen ?- (kimin) sorusu , isim tamlamalarında da sorulur.

*  Hüseyins Buch. ( Hüseyin in kitabı) ,  Ahmets Tasche. (Ahmetin çantası)

Dikkat:  Bu tür özel isimli tamlamalarda sondaki ismin Artikeli

kullanılmaz.

Präposition (Edat) ile yapılan isim tamlamaları , " von" ilave

edilerek yapılır.

*  Der Ministerpräsident von Deutschland. (Almanya bakanı)

*  Die Häuser von Istanbul. (Istanbul evleri)

*  Ich bin Vater von zwei Kindern. (Ben iki çocuk babasıyım.)

*  Die Frau ist die Mutter von Mehmet. (Bu kadın Mehmet in annesidir.)

....................................................................................................................

Das Demonstrativ-Pronomen  -  İşaret Zamirleri

İşaret zamirleri ile yapılan tamlamalar:

Aşağıdaki işaret zamirleri, işaret tamlaması olarak da kullanılır.

der , die , das : o veya bu

dieser , diese , dieses :  bu

jener , jene , jenes  :  şu

die :  onlar

derjenige , diejenige , dasjenige  : o kimse

diejenigen : o kimseler

derselbe , dieselbe , dasselbe : aynı /aynısı

solcher , solche , solches : öyle/böyle

Dikkat: Yukardaki zamirler der , die , das  Artikellerine göre yapılıyor...!

İşaret zamirlerinden "das"  erkekler için, "dies" dişiler için kullanılır.

Şahıs Zamirleri : Possesiv-Pronomen : mein (benim), dein(senin) , sein(onun) ,

unser(bizim) , euer(sizin) , ihr(onların)

*  Cümle içinde kullanılan "sein" işi yapanın erkek veya nötr olduğunu, "ihr" , dişi olduğunu belirtir.

Das Possessiv Pronomen  -  "Sahip olma" zamirleri

meine , deine , seine , unsere , euere , ihre/Ihre

Bu zamirler de cümle içinde yerine kullanılan ismin artikelinin son harfini alır.

Das Interrogativ Pronomen  -  Soru Zamirleri

wer?  (kim?)  ,  was?  (ne?)  ,  wessen?  (kimin?)  ,  wen?  (kimi?)  ,  wem?  (kime?)  ,

welche/r/s? (hangi) , was für eine?  (ne gibi?)  ...

......................................................................................................................................

Die Präpositionen  -  EDATLAR

in , an , auf , über , durch , für , unter , vor , ohne , um , neben , statt, zwischen ,

gegen , wieder ,  innerhalb, vorne, außerhalb, entlang , bis , mit , hinter , nach ,

bei , seit , zu , von , aus , außer ,entgegen , gegenüber,  wegen,  während,  trotzdem ...

Bazı edatlar birleşerek aşağıdaki şekli alırlar:

an dem -  am ,   in dem -  im ,  bei dem -  beim ,  an das -  ans ,   in das -  ins ,  auf das -  aufs,

von dem -  vom ,  zu dem -  zum ,  zu der -  zur ,  über das -  übers

......................................................................................................................................

Almanca da YARDIMCI FİİLLER İKİYE AYRILIR:

1 -  Die Temporalen Hilfsverben  - ZamanYardımcı Fiiller

haben   ,   sein    (werden - gelecek zaman formunda sein fiilidir. )

2 -  Die Modalen Hilfsverben - Örnek Yardımcı Fiiller

müssen  ,  wollen  ,  sollen  ,  können  ,  dürfen  ,  möchten  ,  mögen

Die Temporalen Hilfsverben  - ZamanYardımcı Fiiller

Vergangenheit  - Geçmiş Zaman 

1-Das Perfekt :  -di li geçmiş zaman

2-Das Plusquamperfekt :  - miş li geçmiş zaman

haben (Das Perfekt /-di li geçmiş zaman)

ich habe gelesen,    du hast gelesen,    er,sie,Sie ,es hat gelesen

okudum ,               okudun,                okudu

wir haben gelesen,  ihr habt gelesen,   sie/Sie haben gelesen

okuduk,                  okudunuz,            okudular

haben (Das Pluquam Perfekt -miş li geçmiş zaman)

ıch hatte gemacht, du hattest gemacht, er/sıe,Sie /es hatte gemacht

yapmıştım                  yapmıştın                      yapmıştı

wir hatten gemacht, ıhr hattet gemacht, sıe/Sıe hatten gemacht

yapmıştık                     yapmıştınız              yapmıştılar/yapmıştınız

Das Präsens / Gegenwart  (şimdiki zaman)

sein (şimdiki zaman formunda şahıs belirten yard. fiil)

Ich bin müde,        du bist müde,         er,sie,es ist müde

ben yorgunum,      sen yorgunsun,       o yorgun

wir sind müde,       ihr seid müde,        sie sind müde

biz yorgunuz,         siz yorgunsunuz,     onlar yorgunlar

Zukunft  (Gelecek zaman)

werden (gelecek zaman formunda yüklemi tamlayan yard. fiil)

Ich werde lesen,  du wirst lesen,  er,sie,es, wird lesen

okuyacağım,        okuyacaksın,    okuyacak

wir werden lesen,  ihr werdet lesen,  sie werden lesen

okuyacağız,           okuyacaksınız,     okuyacaklar

Die Modalverben - Örnek Yardımcı Fiiller

müssen ( mecburiyet ve gereklilik durumu)

ich muss gehen,       du musst gehen,     er,sie,es  muss gehen

gitmeliyim,              gitmelisin,               gitmeli

wir müssen gehen,   ihr müsst gehen,      sie müssen gehen

gitmeliyiz,               gitmelisiniz,              gitmeliler

wollen ( istek)

ich will lesen,           du willst lesen ,          er,sie,es will lesen,

okumak istiyorum,   okumak istiyorsun,        okumak istiyor

wir wollen lesen,      ihr wollt lesen ,           sie wollen lesen

okumak istiyoruz,     okumak istiyorsunuz,     okumak istiyorlar

sollen (zorunluluk-gereklilik)

ich soll sehen, du sollst sehen , er,sie,es soll sehen,

görmeliyim,    görmelisin,        görmeli

wir sollen sehen,    ihr solllt sehen,    sie sollen sehen

görmeliyiz,            görmelisiniz,        görmeliler

können ( -a /-e bilmek)

ich kann hören, du kannst hören , er,sie,es kann hören,

duyabilirim,      duyabilirsin,         duyabilir

wir können hören,     ihr könnt hören,       sie können hören

duyabiliriz                 duyabilirsiniz           duyabilirler

dürfen ( izin, müsade)

ich darf sitzen,        du darfst sitzen ,            er,sie,es darf sitzen

oturabilirim (oturmaya  iznim var), oturabilirsin, oturabilir

wir dürfen sitzen ,    ihr dürft sitzen ,   sie dürfen sitzen

oturabiliriz,              oturabilirsiniz,      oturabilirler

möchten (arzu etmek)

ich möchte spielen,   du möchtest spielen,      er,sie,es möchte spielen,

oynamak istiyorum,    oynamak istiyorsun,         oynamak istiyor,

wir möchten spielen , ihr möchtet spielen ,      sie möchten spielen

oynamak istiyoruz,       oynamak istiyorsunuz,     oynamak istiyorlar

mögen (hoşlanmak) (Bu fiilin 1. şahsının dışında çok az kullanılıyor.) 

Ich mag schwimmen,    du magst schwimmen,  er,sie,es mag schwimmen

yüzmekten hoşlanıyorum,...hoşlanıyorsun,      ...hoşlanıyor

wir mögen schwimmen,  ihr mögt schwimmen,  sie mögen schwimmen

...hoşlanıyoruz,              ...hoşlanıyorsunuz,         ...hoşlanıyorlar

...............................................................................................................

DAS IMPERFEKT : ŞİMDİKİ ZAMANIN HİKAYESİ

Bu zaman formunda geçmiş bir olay hakkında bilgi verilir.

Almanca da geçmiş zaman yardımcı fiil kullanmadan yapılır.

* Ich kam in die Schule.  (Okula gelmiştim.)

* Wir gaben das Geld.    (Biz para vermiştik.)

* Ich ging zu Fuß.          (Ben yürüyerek gitmiştim.)

Bu duruma uyan fiillerden bazıları:

kommen-- kam ,  gehen -- ging ,  halten--hielt ,  geben--gab ,  trinken--trank ,

kennen--kannte  ,  denken--dachte ,  bringen--brachte

DAS PERFEKT :

Bu zaman formu şöyle yapılır:

1- Bir tane ŞİMDİKİ ZAMAN yardımcı fiili "haben" / "sein"  ve

2-Bir fiilin mastar halinin önüne "ge" getirilerek yapılır.   (ich habe gelesen)

DAS PLUSQUAMPERFEKT:

Bu zaman formu şöyle yapılır:

1- Bir  tane GEçMİŞ ZAMAN yardımcı fiili "hatte" / "war"  ve

2-Bir fiilin mastar halinin önüne "ge" getirilerek yapılır. (ich hatte gelesen)

*Dikkat: Almanca da "düzensiz fiillerde" bu farklı olur.

Örnek: gehen - ging - gegangen ,   schreiben - schrieb - geschrieben

singen - sang - gesungen ,   essen - aß - gegessen

Tekrar edersek...Bu zaman formu sadece "haben" ve "sein"  fiilleri ile olur.

*Ich habe gelesen.  Du hast geschrieben.  Er hat gerufen.

Dikkat: Hareket bildiren fiiller genelde "sein" fiili ile olur.

*Ich bin gefahren.  Du bist gestürzt.  Sie ist gelaufen.

Die Modalen Hilfsverben - Örnek Yardımcı Fiiller

Können yardımcı fiili ,  (ich konnte , du konntest , er/sie/es konnte , wir konnten , ihr konntet , sie/Sie konnten) konnte

Dürfen yardımcı fiili  , (ich durfte, du durftes, er/sie/es durfte, wir durften, ihr durftet, sie/Sie durften) durfte

Sollen yardımcı fiili ,    (ich sollte, du solltest, er/sie/es sollte, wir sollten, ihr solltet, sie/Sie sollten) sollte

Müssen yardımcı fiili , (ich musste, du musstest, er/sie/es musste, wir mussten, ihr musstet, sie/Sie mussten) musste

Wollen yardımcı fiili , (ich wollte, du wolltest, er/sie/es wollte, wir wollten, ihr wolltet, sie/Sie wollten) wollte

Mögen yardımcı fiili ,  (ich mochte, du mochtest, er/sie/es mochte, wir mochten, ihr mochtet, sie/Sie mochten)mochte

Lassen yardımcı fiili ,  (ich liess, du liesst, er/sie/es liess, wir liessen, ihr liesst, sie/Sie liessen) liess

Die Temporalen Hilfsverben   - Zaman yardımcı fiilleri tekrar edelim:

Haben yardımcı fiili, fiillerin imperfekt (belirtili geçmiş zaman hikayesi) durumunda hatte olur.

örnek: *Ich hatte dein Auto gekauft . Ben senin arabanı satın al(dıy)dım.

* Ich hatte mit Herr Wolf gesprochen. Ben Wolf Bey ile konuşmak iste(diy)dim. 

Haben yardımcı fiili nin çekimi ise şöyle olur.

ich hatte , du hattest , er/sie/es hatte , wir hatten , ihr hattet , sie/Sie hatten oluyor.

Sein yardımcı fiili , fiillerin imperfekt durumunda war olur.

Örnek: *Ich war vor zwei Jahren  in der Türkei. Ben iki sene önce Türkiye deydim. (idim)

* Ahmet war ein fleisiger Schüler. Ahmet çalışkan bir öğ renciydi (idi).

Sein yardımcı fiili nin çekimi ise şöyle olur. 

ich war , du warst , er/sie/es war , wir waren , ihr wart , sie/Sie waren

Werden yardımcı  fiili, (sein fiilinin gelecek zaman formu) fiillerin imperfekt durumunda wurde olur.

Örnek: *Ich wurde mit Dir gespielt. Ben seninle oynayacaktım.

* Wurdest  Du mit mir reden?  Sen benimle mi konuşacaktı n? 

Werden yardımcı fiili nin çekimi ise şöyle olur.

ich wurde, du wurdest, er/sie/es wurde, wir wurden, ihr wurdet, sie/Sie wurden

Die Temporalen Hilfsverben - Zaman yardımcı fiillerin çekimi

haben     : hatte  ,  gehabt

sein        : war  ,  gewesen

werden  : wurde  ,  geworden

Die Modalen Hilfsverben - Örnek yardımcı fiillerin çekimi 

können   :  konnte  ,  gekonnt 

dürfen    :  durfte  ,  gedurft 

sollen     :  sollte  ,  gesollt

müssen  :  musste  ,  gemusst

wollen    :  wollte  ,  gewollt

mögen    :  mochte  ,  gemocht

lassen     :  liess  ,  gelassen

Das Partizip Präsens : SIFAT FIIL  (Partizip 1)

Bu fiiller cümlede SIFAT veya ZARF olarak kullanılır. Cümledeki fiil ile birlikte, olmuş bir olayı

tarif eder ve SIFAT görevi yapar.

Partizip Präsens yapmak çok kolay : Fiil mastarın ın sonuna " d " konarak yapılır.

Örnek: Kommen  -  kommend ,  lachen  -  lachend ,  fahren  -  fahrend ,  tanzen  -  tanzend ,  spielen  -  spielend

das kommende Monat  ,  die lachende Kinder  ,  die tanzende Frauen  ,  der fragende Lehrer

Örneklerde de görüldüğü gibi fiillerin arkasına " d " eki getirilerek SIFAT yapılıyor . Yani fiilden türeyen sıfat oluyor.

Partizip Präsens cümlede zarf olarak kullanıldığı zaman, Türkçe de ki  " rak, rek " anlamına geliyor.

Örnek: Spielend kommende Kinder begrüßen mich. (Oynayarak gelen çocuklar beni selamlıyorlar.)

Weinend kam mein Nachbar. (Komşum ağlayarak geldi.)

Not: Almanca öğrenmek isteyen herkeze başarılar... Kolay Gelsin.

Ich wünsche alle viel Erfolg, die Deutsch lernen möchten... Viel Spaß.